Historia

Janów - dawniej miasto, obecnie wieś licząca 844 mieszkańców. Nazwę swą miasteczko otrzymało w XVIII wieku od położonego tu majątku Sapiehów. Znacznie wcześniej, bo do końca XIII wieku tereny gminy zamieszkiwało bardzo wojownicze plemię Jaćwingów. Świadczą o tym liczne ślady grodzisk i kurhanów grzebalnych. Najbardziej znane to kurhany we wsi Jasionowa Dolina (IV-V w) i w Teolinie (III-V w), grodzisko we wsi Trzcianka (wczesne średniowiecze) oraz 14 stanowisk archeologicznych nie opisanych. Założenie Janowa przypisuje się miecznikowi Wielkiego Księstwa Litewskiego - Kazimierzowi Sannickiemu. Wieś pierwotnie zwana Przybudek powstała w miejscu bud drwali kolonizujących teren dawnych puszcz litewskich. Był to rok 1703, miasto powstało między 1709 - 1712, a obecna nazwa Janów od 1715r. pochodzi od Jana Sapiehy, który posiadał tu swpj majątek. Natomiast do nadania praw miejskich w pierwszej połowie XVIII wieku oraz do ogólnego rozwoju Janowa przyczynił się Jerzy Stanisław Sapieha i jego żona Teodora. Sapiehowie przeznaczyli dużą przestrzeń pod budowę miasteczka. Wyznaczyli plac pod rynek, kościół, a potem w miarę przyrostu ludności żydowskiej - pod synagogę. Jerzy Sapieha był też fundatorem pierwszego, drewnianego kościoła pod wezwaniem swego patrona św. Jerzego. Znajduje się on obecnie na cmentarzu grzebalnym, dokąd został przeniesiony po wybudowaniu w 1904 roku neogotyckiego kościoła murowanego z cegły wypalanej z miejscowych wyrobisk gliny. Układ urbanistyczny centrum Janowa zaprojektował inny człowiek, któremu te ziemie wiele zawdzięczają - Wielki Podkanclerz Litewski Antoni Tyzenhaus. Układ ten zachowany jest do dziś. Potwierdzenie praw miejskich nastąpiło w roku 1791. Jak wiele miejscowości Podlasia prawa miejskie Janów stracił ukazem carskim na przełomie XIX i XX w. Dynamiczny rozwój miasta nastąpił w końcu XVIII wieku właśnie dzięki Antoniemu Tyzenhauzowi.

W 1795 roku w Janowie było 5 ulic, 174 domy, 18 browarów, 15 gorzelni, manufaktury tkackie i 1013 mieszkańców. W końcu XIX wieku liczba domów wzrosła do 321, a mieszkańców do przeszło 2000, z czego połowę stanowili żydzi. Rozwijał się przemysł młynarski oraz - dzięki pokładom rudy darniowej - przemysł odlewniczy. W drugiej połowie XVIII wieku Janów był stolicą jednej z 6 guberni wchodzących w skład ekonomii Grodzieńskiej. Gubernia Janowska składała się z 7 tzw. kluczy do których należało przeszło 95 wsi obecnie położonych na terenie gmin: Janów, Suchowola, Korycin, Sidra, Dąbrowa Białostocka i Czarna Białostocka. Było to więc znaczące centrum administracyjne wczesnej struktury agrarnej. Po trzecim rozbiorze Polski następuje na tych terenach krótkie panowanie Prus w latach 1795 - 1807. Z tego okresu pochodzi m.in. obecny herb Janowa. Okres porozbiorowy niczym szczególnym nie odcisnął się na tych terenach. Ze śladów powstał przeciw caratowi zachowała się jedynie mogiła powstańcza z 1863 r we wsi Podłubianka.
W końcu XIX wieku liczba domów wzrosła do 321, a mieszkańców do 2000. Rozwija się przemysł młynarski oraz dzięki pokładom rudy darniowej- przemysł odlewniczy. O dawnej świetności Janowa przypomina XVIII wieczny układ urbanistyczny, a także ciekawa, drewniana zabudowa z przełomu XIX i XX wieku.